Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΝΩΝ Γ’ Η αρχιτέκτων-αρχαιολόγος εναλλάσσεται αβίαστα με την ιστορικό-αφηγήτρια, και με την πειθώ λόγου και εικόνας (η X. Τζομπανάκη γνωρίζει το ίδιο καλά και την τέχνη της φωτογραφίας) κάνουν τον αναγνώστη να διαπιστώσει πόσο πραγματικά τον ενδιαφέρουν οι τοπικές ιδιαιτερότητες και τα υπερτοπικά πρότυπα που αποτυπώνονται στην πρόσοψη ενός σχολικού κτιρίου των πρώτων χρόνων της κρητικής ανεξαρτησίας της, οι χρηστικές ανάγκες και οι επιταγές της κοινωνικής προβολής γαι τις οποίες μιλούν η εσωτερική διαρρύθμιση και η εξωτερική εμφάνιση μιας ημιαστικής κατοικίας των αρχών του περασμένου αιώνα, τα αισθητικά πρότυπα, ακόμη και οι δογματικές ιδιορρυθμίες, που υπαγόρευσαν την ανάγλυφη παράσταση στο υπέρθυρο μιας εκκλησίας που χρονολογείται στη βενετοκρατία. Αξίζουν ιδιαίτερης μνείας όλοι οι συντελεστές του ωραίου εκδοτικού αποτελέσματος. H δουλειά τους αποτελεί χειροπιαστή απόδειξη ότι ο νεοελληνικός πτωχοεπαρχιωτισμός ανήκει στο παρελθόν. Οι Αρχάνες είναι ένα ημιαστικό κέντρο με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό ενδιαφέρον. Το δομημένο περιβάλλον του οικισμού έχει την επίδραση της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και διακρίνεται από τη μείξη αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων του νεοκλασικισμού με τα στοιχεία της ντόπιας παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. THE ARCHITECTURE OF ARCHANES III The architect-archaeologist alternates effortlessly with the historian-narrator, and with the persuasion of words and images (X. Tzompanaki knows the art of photography just as well) they make the reader see how much he really cares about local particularities and supralocal standards which are reflected in the facade of a school building from the first years of its Cretan independence, the utilitarian needs and the imperatives of social projection which are spoken about by the internal arrangement and the external appearance of a semi-urban residence from the beginning of the last century, the aesthetic standards, even the doctrinal idiosyncrasies, which dictated the relief representation on the lintel of a church dating back to the Venetian period. All contributors to the beautiful editorial result deserve a special mention. Their work is tangible proof that modern Greek poor provincialism belongs to the past. Archanes is a semi-urban center with special architectural and urban planning interest. The built environment of the settlement has the influence of neoclassical architecture and is distinguished by the mixture of architectural and morphological elements of neoclassicism with the elements of local tradition

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΝΩΝ Β’ Με γνώμονα, έτσι, τον χρόνο και τους τόκους του, η αρχιτέκτων-αρχαιολόγος Χρυσούλα Τζομπανάκη χωρίζει το βιβλίο της σε τρία μέρη, εξελισσόμενα κυκλοτερώς, ολοένα και πιο κοντά στο κεντρικό ζητούμενο. Το πρώτο, ολιγοσέλιδο αλλά διαφωτιστικό, περισσότερο μια εισαγωγή στην ιστορικότητα της πόλης και της ευρύτερης περιοχής των Αρχανών, απλώνεται από τη μινωική αρχαιότητα (στο κέντρο της σύγχρονης πόλης, ανατολικά του όρους Γιούχτας, του ιερού βουνού του Διός, που ο θρύλος το θέλει να δείχνει τον τάφο του πατέρα των θεών, υπήρχε οργανωμένη κατοίκηση ήδη από την προανακτορική περίοδο, 3000 – 1900 π.Χ.) έως την Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Το δεύτερο μέρος, πιο εξειδικευμένο (η μορφή των Αρχανών κατά τη βενετοκρατία και την τουρκοκρατία, από τον 13ο αιώνα, δηλαδή, έως τα τέλη του 19ου), συγκλίνει εμφανέστερα προς αυτό που ορίζει ο τίτλος του βιβλίου. Και το τρίτο, σαφώς εκτενέστερο, καταπιάνεται διεξοδικά με το «αποτέλεσμα της αρχιτεκτονικής παραγωγής στις Αρχάνες κατά τον 20ό αιώνα», όσος δηλαδή και ο ελεύθερος βίος της πόλης. Αρχιτεκτονικές επιρροές στην αναζήτηση μιας νεοελληνικής ταυτότητας: κλασικισμός, νεοκλασικισμός, εκλεκτικισμός. Νέες προσωπικές και κοινωνικές στοχοθεσίες και σταθερές ιδεολογικές προσηλώσεις. Τα σημαντικότερα δημόσια και ιδιωτικά κτίσματα και τα συμφραζόμενά τους. THE ARCHITECTURE OF THE ARCHANΕS II Guided, thus, by time and its interests, the architect-archaeologist Chrysoula Tzompanaki divides her book into three parts, evolving in a circular fashion, ever closer to the central question. The first, short but enlightening, more of an introduction to the historicity of the city and the wider area of Archana, extends from Minoan antiquity (in the center of the modern city, east of Mount Iuchtas, the sacred mountain of Zeus, which legend has it shows the tomb of the father of the gods, there was organized habitation already from the pre-palatial period, 3000 – 1900 BC) until the Union of Crete with Greece. The second part, more specialized (the form of the Archanas during the Venetian and Turkish rule, from the 13th century, that is, to the end of the 19th), converges more clearly to what the title of the book defines. And the third, clearly more extensive, deals thoroughly with the "result of architectural production in Archanes during the 20th century", as well as the free life of the city. Architectural influences in the search for a modern Greek identity: classicism, neoclassicism, eclecticism. New personal and social goals and fixed ideological attachments. The most important public and private buildings and their contexts.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΝΩΝ Α’ Οι Αρχάνες, που το 1897 θεωρήθηκαν ως η «πρώτη ελεύθερη από τον τουρκικό ζυγό πόλη της Κρήτης», γνώρισαν αμέσως μετά την Αυτονομία, στα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας, ημέρες άνθησης. Τότε άρχισε να συγκροτείται η ιδιότυπη εκείνη εύπορη ημιαστική τάξη, οι ανάγκες διαβίωσης της οποίας θα είναι η αιτία να φτάσουν εδώ τα αρχιτεκτονικά ρεύματα του ύστερου νεοκλασικισμού και του εκλεκτικισμού. Οι προικισμένοι μάστορες της περιοχής θα αρχίσουν να κατασκευάζουν, από την περίοδο αυτή και μετά, τα θαυμάσια κτίρια που χαρακτηρίζουν έκτοτε την πόλη και την καθιστούν μοναδική. Το αρχιτεκτονικό φαινόμενο, στοιχείο δομικό και δείκτης αψευδής του πολιτισμού, δυναμικό όπως αυτός και στην ουσία αδιάσπαστο μέσα στη ροή του χρόνου, είναι στενά δεμένο με το ιστορικό γίγνεσθαι και γίνεται κατανοητό μόνον στο βαθμό που προσεγγίζεται στην εξελικτικότητα του. THE ARCHITECTURE OF THE ARCHANΕS I Archanes, which in 1897 was considered as the "first free city of Crete from the Turkish yoke", experienced flourishing days immediately after the Independence, during the years of the Cretan State. Then the idiosyncratic affluent semi-bourgeois class began to form, whose living needs will be the reason for the arrival here of the architectural currents of late neoclassicism and eclecticism. The gifted craftsmen of the region will begin to construct, from this period onwards, the magnificent buildings that have since characterized the city and made it unique. The architectural phenomenon, a structural element and indicator of the falsehood of culture, dynamic as it is and essentially inseparable in the flow of time, is closely tied to historical becoming and is understood only to the extent that its evolution is approached.